Սերը ամենաանկեղծ ու մաքուր զգացմունքն է, որի վրա հիմնված է աշխարհը։ Այս պոեմի հիմքում ընկած է սերը: Իսկ ստեղծագործությունն, իմ կարծիքով, Հովհաննես Թումանյանի ամենալավ գործերից մեկն է: Պոեմը անկեղծ, բայց նույնքան դժբախտ սիրո մասին է: Գլխավոր հերոսներն էին Անուշը, Սարոն և Մոսին: Անուշը գյուղացի մի աղջիկ էր, ով ամբողջ սրտով սիրում էր Սարոյին: Մի սիրահարված աղջիկ, ով ցանկանում էր լինել իր սիրած էակի կողքին և ապրել նրա հետ երջանիկ: Բայց, ցավոք, նրանց սիրուն դեմ էին բոլորը, հատկապես Մոսին՝ Անուշի եղբայրը: Այդ խուլ ձորերում նահապետական ադաթները ավելի զորեղ էին: Չնայած այդ ամենին` Անուշը չէր դադարում սիրել,թաքուն հանդիպում էր նրա հետ: Բայց, մի դեպք օգնեց, որ նրանք հավիտյան բաժանվեին միմյանցից: Գյուղում մի հարսանիքի ժամանակ, Սարոն տեսնելով Անուշին, ոգևորվում և Մոսիին գցում է գետնին, որը պատվի ոտնահարում էր: Մոսին, լինելով ոչ հանդուրժող, որոշում է վրեժ լուծել և սպանել Սարոյին: Սարոն շատ լավ հասկանում էր, որ ինքն ու Անուշը չէին կարող իրար հետ լինել, փախչում են սարերը: Շուտով նրանք որոշում են հետ վերադառնալ: Մոսին սպանում է Սարոյին: Իսկ սգավոր Անուշին չի ընդունում ոչ հայրը, և ոչ էլ գյուղը: Մոսիի համար ավելի կարևոր էր իր պատիվը և մարդկանց կարծիքը, քան իր քրոջ երջանկությունը: Դժբախտացած Անուշը իրեն նետում է Դեբեդի ալիքների մեջ:
Պոեմը շատ լավն է, սիրով եմ կարդում, Թումանյանը պոեմում ներկայացնում է իր մանկության հուշերը, խորհրդածությունները: Ճիշտ է, ավարտը շատ տխուր է, բայց մտածելու շատ բան է թողնում պոեմը:Բոլորը տարբեր կերպ են մտածում, բայց ինձ համար այստեղ մեղավոր է թե միջավայրը, թե ընտանիքը, որոնք Անուշի սերը, նույնիսկ կյանքը չեն կարևորում, կարևորը ադաթներն են, որոնցով պետք է շարժվել: Ես մտածում եմ, որ եթե ամեն մեկի կարծիքը հաշվի առնենք, ոչ մեկս էլ երջանիկ չենք ապրի, դրա համար էլ ասում են, որ մարդ պետք է ուշադրություն չդարձնի ուրիշի կարծիքին, չառաջնորդվի ուրիշի ասածով, իր սերը, երջանկությունը չզոհի ուրիշների համար։ Վերջի վերջո, մարդը չի ընտրում թե ում սիրի։
Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր, Ավագ դպրոց, 12․5 դասարան
Մարինե Մանուկյան 