Месяц: Февраль 2018

Posted on

Չարենց

«Թումանյանի, Տերյանի, Չարենցի հետ չարենցյան քաղաքում»

Մարտի 13

Մեկնումը՝ 11.00
Ժամը՝ 11:30 — «Չարենցի պուրակ». Եղիշե Չարենցի հուշարձանի մոտ. Միասնական ընթերցումներ, պարատուն
Չարենցյան ընթերցումներով քայլերթ՝ հուշարձանից դեպի տուն-թանգարան

Միասնական ընթերցումներ Չարենցի տուն-թանգարանի դիմաց

  • Ինչքան աշխարհը սիրես ու աշխարհով հիանաս…
  • Ինչ որ լավ է, վառում է ու վառվում
  • Դոփում են, դոփում են, դոփում են ձիերը
  • Ես իմ անուշ Հայաստանի…

Մասնակիցներ` Նախագծին կարող են մասնակցել կրթահամալիրի բոլոր դպրոցների սեբաստացի սովորողներ, դասավանդողներ, ծնողներ…
Նպատակը՝ կարդալ, սովորել, զգալ Չարենցի ստեղծագործությունները, ծանոթանալ Չարենց գրողի, մտածողի, քաղաքացու հետ։
Խնդիրները

  • Ծանոթացում Չարենցի թողած գրական ժառանգությանը
  • Ստեղծագործությունների ընթերցում, բերանացի փոխանցում
  • Վերլուծական մտքի զարգացում
  • Ստեղծագործությունների ներկայացման հետաքրքիր, նոր մոտեցումների ցուցաբերում

Թեմաներ

  • Չարենցը՝ բանաստեղծ
  • Չարենցը՝ քաղաքական-հասարակական գործիչ
  • Չարենցը՝ մարդ
  • Չարենցը՝ քաղաքացի
  • Չարենցի ստեղծագործությունների բազմազանությունը
  • Չարենցի զգացումների աշխարհը
  • Ուսումնասիրություններ՝ Չարենցը մեր օրերում
  • Իմ Չարենցը
  • Չարենցը՝ մեր տանը
  • Չարենց՝ դպրոցում
  • Չարենցը՝ քաղաքում
  • Չարենցագետներ

Բանաստեղծություններ
Չարենցյան ողջույն
«Տաղ անձնական», «Հեռացումի խոսքեր», «Վահագն», «Հայրենիքում», «Գիշերը ամբողջ հիվանդ, խելագար», «Լուսամփոփի պես աղջիկ», «Էմալե պրոֆիլը Ձեր», «Ես իմ անուշ հայաստանի»…

Ակնկալվող արդյունքներ

Անհատական, խմբային, ընտանեկան հետաքրքիր

  • նախագծեր
  • վերլուծություններ
  • տեսանյութեր
  • ռադիոնյութեր
  • գրական թատրոն
  • ռոդիոթատրոն
  • թափառիկ ընթերցումներ

Ուսումնական-հայրենագիտական ճամփորդություն

Չարենցին հյուր Երկիր Նաիրիում (քառօրյա հայրենագիտական ճամփորդություն-ուխտագնացություն Կարծախ-Կարս-Անի)
Ապրիլի 28-29-30-մայիսի 1

Կենսագրական տեղեկություններ
Խոսք ի խորոց սրտի

Տեսադարան

Չարենցյան ոտնահետքերով
Նավզիկե
Երեք երգ..
Չարենցի օր Չարենցի քաղաքում .
Չարենցի կանչը փոխանցում ենք Փոքր Մհերին
Եղիշե Չարենց
Հարդագողի ճամփորդները
Երկիր Նաիրի
Չարենցի սերերը

Ֆիլմադարան
Բացահայտում
Չարենցի տունը Կարսում
Եղիշե Չարենց
Եղիշե Չարենց

Երգադարան
Չարենցը իր և ժամանակի առջև
Ամեն տեսակ երգ երգեցի
Կուզեմ հիմի փչե զուռնեն

Ունկնդրի՛ր «Տաղարան» շարքի բանաստեղծությունները

Հետաքրքիր ընթերցանություն

Մինչև ե՞րբ անորոշության մեջ մնամ…
Ես մարդկայնություն եմ պահանջում, պարզ, հասարակ մարդկայնություն...
Չարենցի կանայք… Չարենցի սերերն ու հրապույրները
Արփենիկ Չարենց «Հուշեր Հայրիկիս մասին»
Չարենցի մեծ սերը
Մարտիրոս Սարյանը Չարենցի մասին
Պարույր Սևակ «ԵՂԻՇԵ ՉԱՐԵՆՑԸ ԵՎ ԱՐԴԻԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ»

Վիրտուալ ճամփորդություն. Կարս-Երևան

Առաջադրանքներ

  • Հավաքի՛ր տեղեկություններ Եղիշե Չարենցի ծննդավայրի, Կարսի Սուրբ Առաքելոց եկեղեցու (չմոռանաս աղբյուրը նշել) և ներկայացրո՛ւ:
  • timthumb.jpg

Եղիշե Չարենցը (Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյան) ծնվել է 1897 թվականի մարտի 13-ին, Կարսում։ «Արևելյան փոշոտ ու դեղին մի քաղաք, անկյանք փողոցներ, բերդ, Վարդանի կամուրջ, Առաքելոց եկեղեցի և հինգ հարկանի պաշտոնական մի շենք»,– այսպես է գրողը ներկայացնում իր ծննդավայրը։ Այս տխուր միջավայրը, սակայն, նրան տվել է ինչ-որ բան, ազդել մանուկ հոգու վրա։ Բանաստեղծն ինքն էլ այս մթնոլորտի հետ է կապում իր խառնվածքի ձևավորումը։ Նրա ծնողները՝ գորգավաճառ Աբգար Սողոմոնյանը և Թեկղի Միրզոյանը, Կարս էին գաղթել Պարսկաստանի Մակու քաղաքից։ Սողոմոնյանների ընտանիքում մեծանում էին չորս տղա և երեք աղջիկ։ Կարսում Չարենցի տունը մինչև օրս կանգուն է։ Ապագա բանաստեղծը հետևողական կրթություն չի ստացել։ 1908-1912 թվականներին սովորել է Կարսի ռեալական ուսումնարանում և հեռացվել՝ ուսման վարձը վճարել չկարողանալու պատճառով։ 1914 թվականին լույս տեսավ նրա բանաստեղծությունների առաջին գիրքը, նրա վրա արդեն բազմել էր Չարենց գրական ազգանունը։1915 թվականին նա զինվորագրվում է հայ կամավորական գնդերից մեկում և հասնում մինչև Կարս:Գիտելիքների պակասը նա լրացրել է կյանքի համալսարաններում և ընթերցանությամբ։

Աղբյուրը:

  • Լսի՛ր «Տաղ անձնական» բանաստեղծությունը: Մի քանի նախադասությամբ ներկայացրո՛ւ բովանդակությունը:

Եղիշե Չսրենցը հեռանեում էր իր ծննդավայրից կարսից և ճանապարհվում էր դեպի իր երազանքները։մարդիկ անտարբեր էին  այնտեղ։

Կարդում ենք Չարենց

Ի՞նչ տպավորություն ստացաք՝ ֆիլմերը դիտելով: Գրել այդ մասին:

Լրացուցիչ հետազոտական աշխատանք

1.Ըստ ցանկության՝ ընտրել 5 հարցադրում, կատարել աշխատանքը, գրել վերլուծական կարծիք, հիմնավորել ասելիքը:
2. Ըստ նախասիրության՝ ներկայացնել երկու բանաստեղծություն: Հիմնավորել ընտրությունը:
3.Եղիշե Չարենց. ժամանակը, ստեղծագործությունը, դասերն ու խորհուրդները

Ի՞նչ տպավորություն ստացաք: Գրե՛ք այդ մասին:

4. Կարդալ«Մահվան տեսիլը» ստեղծագործությունը:

2. Դիտել «Մահվան տեսիլ» գեղարվեստական ֆիլմը, որը պատմում է մեծ բանաստեղծ Եղիշե Չարենցի մասին`ներկայացնելով հանճարեղ գրողի կյանքի վերջին շրջանը ստալինյան բռնապետությունում:

5. Ի՞նչ տպավորություն ստացաք: Գրե՛ք այդ մասին:

6. Ըստ նախասիրության՝ ներկայացրե՛ք երկու բանաստեղծություն: Հիմնավորե՛ք ընտրությունը:

Գնահատվելու է ամբողջական նախագիծը, բոլոր կետերը պարտադիր են: Կարելի է կատարել փոփոխություն՝ ընտրելով ուրիշ ենթակետ:

Որևէ բանաստեղծության (ների) վերլուծություն, ռադիոնյութ, ֆիլմ

Posted on

Դավաճանություն

Դավաճանություն։ Միակ բանն է այս աշխարհում, որը ներելի չէ։ Մարդիք շատ են սխալվում և դավաճանում։ Դավաճանությունն ունի երկու իմաստ, ամուսինների կամ քեզ մոտիկ և շատ թանկ մարդու դավաճանությունը։ Իմ համար դա ներելի չէ։ Դավաճանությունից հետո շատերը հեռվանում են, իրարից բաժանվում և այլն։ Եվ վերջի վերջո դու կորցնում ես նրա վստահությունը, սերն ու հարգանքը, իսկ դա շատ ցավալի զգացողություն է, և քո և դիմացինի համար։ Ցավալի է, երբ դու վստահում, սիրում և հարգում ես մի մարդու, իսկ վերջում, պարզվում որ նա դրան արժանի չէր։

Posted on

Человек и прерода

Похожее изображение

Наверное, нет ни одного человека, который бы не любил природу. Солнышко приятно греет, листва деревьев тихонько шелестит на ветру, чистая речка и мелкий песочки . Все это великолепие приятно радует взор.  Влажный лесной воздух и этот запах свежести невозможно сравнить ни с чем. А весенняя поляна, усыпанная подснежниками, просто зачаровывает красота. Всё это необходимо сохранить, мы просто обязаны бережно относиться к природе и сберечь все то, что она нам дарит. Этот подарок человечеству, бесценный.

Posted on

Классная работа

Урок второй

1. Измени краткое прилагательное по родам и числам.
крикливый-криклив
понятный-понятен 
веселый-весел
серебряный-
умный-умен
рыжий-
нежный-нежен
красивый-красив
верный-верен
сухой-сух
молодой-молод
свежий- свеж
шерстяной
далекий-далек
легкий-легок
мягкий-мягок
тверды. —
Ж. р. 
Ср. р. 
Мн. ч. 

2. Слитно или раздельно? 

  1. брать- не брать
  2. бросить- не бросить
  3. расти- не расти
  4. собирать- не собирать
  5. ходить-  не ходить
  6. обижать- не обижать
  7. домогать-
  8. волить
  9. годовать
  10. умыться
  11. сварить- не сварить
  12. хвалить- не хвалить
  13. указывать- не указывать
  14. забегать
  15. раскрыть

3. Расставьте запятые в предложениях. 

1. Это озеро небольшое, зато памятное Васютке.
2. Не думайте что все озёра, уже известны.
3. Васютка всегда робел перед отцом, хотя тот никогда его не обижал.
4. Мальчик расцарапал себе лицо, порвал телогрейку, но ничего не замечал.

 

4. Расставьте запятые. 

1. Мать ворчит по привычке потому что, ей не на кого больше ворчать.
2. Месяца не было, однако звезды ярко светили в чёрном небе.
3. По мере того как я рассказывал, он приходил в себя.
4. Пока Васютка управился с делами густая, темнота начала редеть.
5. В знакомой сакле, огонёк то трепетал то снова гас.

5. Расставьте запятые. 
1. Я радуюсь, что схлынул летний зной.
2. Отцветает черёмуха, зато расцвела бузина.
3. Лёнька подошёл к Динкиному забору, когда уже начало смеркаться.
4. Деревенские дела хороши, если антоновка уродилась.
5. Белка песенки поёт, да орешки всё грызёт.
6. Не то дождь пошёл, не то воробьи пробежали по крыше веранды.
7. Всякий труд важен потому что, он облагораживает человека.
6. Раскройте скобки, используя глаголы в нужной форме. 
1. По улицам бегали какие-то люди. 2. Его (влечь) к людям с трудной судьбой. 3. Чтобы не замёрзнуть по дороге, он обычно (запрячь) лошадь, пустит её вскачь, а сам бегал рядом. 4. Я обязательно выздоровею к празднику. 5. Я обязательно победу на этих соревнованиях. 6. Я только высыпал сахар в банку, (завинтить) крышку и подойду к тебе. 7. Вот так я досадил учителю! 8. Крапива очень сильно жечься. 9. Щенок лег под диван и урчит. 10. Я заеду за тобой к вечеру. 11. Мать зажег все лампы и (накапать) лекарство дочери.  12. Он полез на самую верхушку дерева. 13. Он лгал вам! 14.  Я тебя не обидил. 15. Это отвлекал тебя от грустных мыслей. 15. Я так и замер на месте. 16. Он натер паркет мастикой. 17. Он исчез как-то внезапно. 18. Я промокнул до нитки. 19. Я почти привикнул вставать чуть свет. 20. Он погиб в конце войны. 21. Пол почти высыхнул.
Posted on

Թումանյն

Ստուգատեսին  ներկայացվում են  սովորողների, նրանց ընտանիքների, դասավանդողների աշխատանքները:
Նպատակը՝ ստեղծագործությունների միջոցով  բացահայտում ու ճանաչում ենք Հ. Թումանյանին:

Խնդիրները՝

Թումանյանի ստեղծագործությունների յուրացում (բերանացի)
Թումանյանական մտքի, ստեղծագործության նորովի ուսումնասիրություն, անդրադարձ
Ստեղծագործությունների ներկայացում, մեկնաբանություն, տարածում
Համագործակցային աշխատանքների կազմակերպում, խրախուսում
Նախագծային թեմատիկ ուղղություններ՝
Թումանյանը՝ մանկագիր
Թումանյանը՝ հեքիաթագիր
Թումանյանն ընտանիքում
Թումանյանը՝ ընկեր
Թումանյանը՝ թարգմանիչ
Թումանյանը՝ հասարակական գործիչ
Իմ Թումանյանը
Թումանյանը և երաժշտությունը, արվեստը
Ստուգատեսի ընթացքում նախատեսվում են՝ դասարանական, խմբային, ընտանեկան հետևյալ նախագծերը
Թումանյանի հոդվածները.  առցանց քննարկումներ. որքանո՞վ են արդիական նրա հասարակական-քաղաքական հայացքները

Թումանյանական կերպարների վերլուծություն

«Չար»-ն ու «բարի»-ն, երգիծանքը, Թումանյանի հեքիաթներում
Հայրենիքի, ազատության, սիրո, երջանկության՝ թումանյանական մեկնաբանությունները
Իմաստասիրական միտքը Թումանյանի քառյակներում
Թումանյանի ամենահերոսը
Թումանյանական վկայություններ Երևանում (հուշարձաններ, հասարակական վայրեր)…
Իմ (մեր) Թումանյանը (հարցազրուցներ, գրավոր ու բանավոր վերլուծություններ)

Թումանյանական ընթերցումներ

Առաջադրանքներ

1.Թումանյանի հոդվածները

  • Որքանո՞վ են արդիական նրա հասարակական-քաղաքական հայացքները
  • Կարդացե՛ք Թումանյանի հոդվածներից, ընտրե՛ք մեկը և փորձե՛ք գրախոսել
  • Կա՞ն հարցադրումներ, որոնք Ձեզ նույնպես մտահոգում են կամ հարցադրումներ, որոնք հնացած և ժամանակավրեպ եք համարում:

2. Վիրտուալ շրջայց Թումանյանի տուն-թանգարանում:
3. Կարդա «Փարվանա» ստեղծագործությունը:
4. Կարդա «Թմկաբերդի առումը» պոեմը:
«Թմկաբերդի առումը» ընթերցել-քննարկելուց հետո
Ի՞նչ է քեզ համար դավաճանությունը:  Մի՞շտ է պետք ներել, թե՞ կան աններելի բաներ: Ինչպե՞ս պետք է վերաբերվել մեր թշնամիներին:

5.Հետազոտական աշխատանք

  • Հայոց պատմության էջերում իրենց բազում սխրագործություններով հռչակված   Մամիկոնյան նախարարական մի ճյուղը` Համազասպյանները, 10-11-րդ դարերում Տարոնից գաղթել և բնակություն են հաստատել Դսեղում և նրա շրջակայքում: 80-90-ականների նրա նամակների մի մասը կրում է «Հովհաննես Թումանյան — Մամիկոնյան» կնքադրոշմը:

Պատմի՛ր Թումանյանի ընտանիքի մասին, ներկայացրո՛ւ  տեսանյութի միջոցով, լուսանկարների շարքով:

  • Զարգացման խնդիրը Թումանյանի համար միշտ էլ եղել է կենսական և առաջնակարգ: Ուղևորությունների ժամանակ Թումանյանը առիթ է ունեցել հաղորդակցվելու այդ քաղաքների մտավորականության,  ժողովրդի ներկայացուցիչների հետ:
  • « Վերնատուն» գրական խմբակը:

ՊԱՏՄԻ՛Ր ԱՅԴ ՄԱՍԻՆ:
ԲՈԼՈՐ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԸ ՏԵՂԱԴՐԻՐ ԲԼՈԳՈՒՄ:

6. Կարդա՛ Թումանյանի  քառյակները , սովորի՛ր անգիր:
Չարն ու բարին, սերն ու երջանկությունը, իմաստասիրական միտքը Թումանյանի քառյակներում:

Անգիր սովորել

«Թմկաբերդի առումը»- նախերգանք
«Անուշ»-նախերգանք
«Փարվանա»  Էսպես անցան շատ տարիներ… տողից մինչև վերջ
«Հայոց լեռներում», «Հայոց վիշտը»

ՊԱՏՄԻ՛Ր, ՎԵՐԼՈՒԾԻ՛Ր, ՆԵՐԿԱՅԱՑՐՈ′Ւ ,ՏԵՂԱԴՐԻ′Ր ԲԼՈԳՈՒՄ:

7. Ընթերցանության համար նախատեսված նյութերից ընտրի′ր  երկու նյութ,  փորձի′ր արտահայտելվերաբերմունք, կարծիք:

Կարդում ենք Թումանյան

  • Դաս Թումանյանի տուն-թանգարանում

Աշխատանքների  ամփոփում-արդյունքներ

Յուրաքանչյուր մասնակից /անհատ, խումբ/ ընտրում է դուր եկած աշխատանքի թեման ու սահմանված ժամանակահատվածում կազմակերպում, իրակակացնում է նախագծային առաջադրանքը: Աշխատանքի ընթացքը, արդյուքները ամփոփվում լուսաբանում, հրապարակվում են ուսումնական բլոգներում, ինչպես նաև կայքի «Թումանյանական օրեր» բաժնում:
Լավագույն թատերական ներկայացում
Մեդիաընթերցում- ռադիոթատրոն
Լավագույն հետազոտական նախագիծ

Posted on

Обещание

В нашей жизни люди часто дают обещания, но не все в силах их сдержать. Поэтому не стоит давать обещание просто так. Человек будет верить, надеяться на то, что ты сдержишь свое слово. Всегда, прежде чем дать обещание, нужно хорошенько все обдумать. Ведь если не сможешь его выполнить, потеряешь доверие и расположение в обществе.

Posted on

Ուսումնական փետրվար

Հավերժ երիտասարդ Տերյանը

Ոսումնական նախագիծ  «Վահան Տերյան»

Կարդում ենք Տերյան «Իմ Տերյանը»

Խնդիրները

Վահան Տերյանի անձի և ստեղծագործությունների նկատմամբ հետաքրքրության խթանում
Տերյանի բանաստեղծությունների, նամակների, հոդվածների ընթերցում
Տերյանի ստեղծագործությունների տարածում
Թեմաներ
Տերյանը՝ հասարակական-պետական գործիչ
Տերյանը՝  բանաստեղծ
Տերյանի զգացումների աշխարհը
Տերյանից փոխանցված խոհեր
Ասելիքս՝ Տերյանի միջոցով
Ուսումնասիրություններ « Տերյանը մեր օրերում»
Տերյանը քաղաքում
Տերյանը և երաժշտությունը
Տերյանը և գրական արևելահայերենը

Վահան Տերյան — հոդվածներ
  Հայ գրականության գալիք օրը
Հոգևոր Հայաստան
Տերյանական ընթերցումներ

Առաջադրանքներ
1.Կարդալ «Մթնշաղի անուրջներ» ժողովածուի բանաստեղծությունները:
Ընտրել դուր եկած բանաստեղծությունները`

  • ամենահուզիչ
  • ամենատխուր
  • ամենաանհույս
  • ամենաերազկոտ

Իմ գերեզմանին դուք չըմոտենաք,
Հարկավոր չէ ինձ ո՛չ ծաղիկ, ո՛չ սուգ.
Հանկարծ կզարթնի ջերմ լալու փափագ,
Սիրտս չի գտնի ոչ մի արտասուք։
Իմ գերեզմանը թող լինի հեռվում,
Ուր մահացել են շշուկ, երգ ու ձայն.
Թող շուրջըս փռվի անանց լռություն,
Թող ինձ չըհիշեն, թող ինձ մոռանան։
Իմ գերեզմանին դուք չըմոտենաք,
Թողեք, որ հանգչի իմ սիրտը հոգնած,
Թողեք, որ լինեմ հեռավոր, մենակ,—
Չըզգամ, որ կա սե՛ր, եւ ցնորք, եւ լա՛ց…

Չեմ կարող բացատրել, թե ինչու հենց այդ բանաստեղծությունը ընտերցի: Չգիտեմ, ինձ շատ դուր եկավ, շատ հուզիչ և խորիսմաստ բանաստեղծություն էր: Ես այս բանաստեղծությունից հասկացա, որ բանաստեղծությոան քնարական հերոսը իր կյանքում արդեն հոգնել էր ամեն ինչից:  Հոգնել էր անհույս, անպատասխան սիրուց: Նա ուզում էր, որ ոչ մեկը չհիշի իր մասին, ոչ ոք չմոտենա իր գերեզմանին: Ուզում էր լինել հեռավոր, մենակ: Բանաստեղծությունը

Յուրաքանչյուր բանաստեղծության մասին գրել վերլուծություն` մի քանի նախադասությամբ, հավաքել բլոգներում «Իմ Տերյանը» խորագրի տակ:
2. Անգիր սովորել 5 բանաստեղծություն:
3. Նայել առաջարկվող տեսանյութերը, լսել հաղորդումները: Պատրատել փոքրիկ հաղորդում, արտահայտել կարծիք:
4. Ընտրել ամենաշատը դուր եկած բանաստեղծությունը,  դուրս գրել բոլոր բնութագրող բառերը, բառարանի օգնությամբ գտեք նշված բառերի հոմանիշները, հականիշները:
5. Վահան Տերյանի անծանոթ նամակը :
6. «Նամակ Մարթա Միսկարյանին»

Կարդալ նամակը, կետադրել, համեմատել բնագրի  հետ:

Ակնկալվող նյութերը
Աուդիոնյութ, տեսանյութ, ուսումնասիրություն, վերլուծություն, հարցազրույց, լուսաբանում
Ստուգատեսային աշխատանքների հրապարակում ուսումնական բլոգներում, կայքում
Ներկայացումներ գրական թատրոնի դահլիճում
Ընթերցումներ քաղաքում, հասարակական վայրերում

Posted on

Классная робота

Невзлюбить — не любить.

Мы невзлюбил этого дом.

Нездоровится — болеть.

Мне и маме нездоровится уже несколько недель.

Ненавидеть — испытывать ненависть.

Я ненавижу этот фильм, оно страшное.

Неволить — принуждать что-то сделать против желания.

Неволит всю на меня, у меня ест дела поважнее.

Недоумевать — сомневаться, колебаться по поводу невозможности понять, в чём дело.

Я недоумевала, почему она не звала меня на день рождения.

Негодовать — испытывать возмущение, крайнее недовольство.

Posted on

Փետրվարյան նախագծեր

Փետրվարին իրականացվելու է « Ոչ մետաղներ»-ից 3 նախագիծ «Կարևորագույն քիմիական տարրերը » ուսումնասիրելու համար .
Նախագիծ 1.Համար մեկ տարրը Տիեզեքում` Ջրածին: Ջրածնի իզոտոպները`պրոտիում, դեյտերիում, տրիտիում: Համար մեկ նյութը Երկրագնդում `Ջուր: Լուծույթներ: Ծանր ջուր: Ջրածնի պերօքսիդ: Ջրի ֆիզ. քիմ. և ֆիզիոլոգիական հատկությունները:
Անհատական-հետազոտական աշխատանք՝<<Ջրածինը որպես ապագայի վառելանյութ:>>

 

Posted on

Գոյության կռիվ

շուրջերկրյա ճանապարհորդության ընթացքում Դարվինն ուշադրություն դարձրեց օրգանիզմների առանձնահատկությունների վրա։ Բոլոր օրգանիզմները բազմանում և սերունդ են թողնում մեծ քանակով։ Սակայն բնության մեջ օրգանիզմների անկառավարելի աճ երբեք չի դիտվում։
Գոյություն ունեն օրգանիզմների թվաքանակը կարգավորող և սահմանափակող բազմաթիվ գործոններ։ Դրանցից են՝ բնակլիմայական պայմանները, գոյության կռիվը՝ ինչպես տեսակի ներսում, այնպես էլ տարբեր տեսակների միջև։ Դարվինն առաջինը հասկացավ գոյության կռվի նշանակությունը էվոլյուցիայի համար։ Գոյության կռվի հիմնական պատճառը տեսակների թվաքանակի հնարավոր անսահմանափակ աճի և միջավայրի պայմանների, պաշարների միջև եղած անհամապատասխանությունն է։
Դարվինը տարբերում էր գոյության կռվի երեք հիմնական ձևեր՝ ներտեսակային, միջտեսակային և կռիվ անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ։
Ներտեսակայինը տեղի է ունենում նույն տեսակին պատկանող առանձնյակների միջև։ Այս ձևը ամենատարածվածն է, քանի որ նույն տեսակի առանձնյակները միջավայրի պայմանների նկատմամբ նույն պահանջներն ունեն։ Մրցակցում են ապրելատեղի, սննդի համար, մրցակցություն էգին տիրանալու համար։ Տեսակի ներսում առանձնյակների թվաքանակի չափազանց մեծանալու դեպքում ներտեսակային գոյության կռիվը սրվում է, առանձնյակների պտղաբերությունը ընկնում է, առաջանում են համաճարակներ, արդյունքում՝ թվաքանակը փոքրանում և կարգավորվում է։

մրցակցություն էգին տիրանալու համար։ Տեսակի ներսում առանձնյակների թվաքանակի չափազանց մեծանալու դեպքում ներտեսակային գոյության կռիվը սրվում է, առանձնյակների պտղաբերությունը ընկնում է, առաջանում են համաճարակներ, արդյունքում՝ թվաքանակը փոքրանում և կարգավորվում է։

Միջտեսակային կռիվը տեղի է ունենում տարբեր տեսակների պատկանող պոպուլյացիաների առանձնյակների միջև։
Օրինակ երբ գայլը հետապնդում է նապաստակին, նա բռնում է ամենա թույլին: Այդ դեպքում տեղի է ունենում, ներտեսակային կռիվ գայլի և նապաստակի մեջ: Քանի որ գայլը բռնում է թույլ նապաստակին, դա նաև միջտեսակային կռիվ է:

Անօրգանական աշխարհի անբարենպաստ պայմանների դեմ ընթացող գոյության կռվին Դարվինը մեծ դեր էր հատկացնում։ Այդ կռիվը նկատվում է տեսակի արեալի ցանկացած մասում՝ կապված արտաքին պայմանների փոփոխման հետ։ Դարվինը նշում էր, որ, օրինակ, Անգլիայումխիստ ձմռան պատճառով ոչնչացան թռչունների մոտ 80%-ը։ Ջերմության կամ խոնավության տատանումները լուրջ ազդեցություն են ունենում պոպուլյացիայի առանձնյակների վրա: