Պարսից արքունիքի վարած քաղաքականության հետևանքով հայոց մարզպանությունը կորցնում էր իր ներքին ինքնավարությունը՝ նմանվելով պարսկական սովորական նահանգի: Դրա հետևանքով հայ բնակչության բոլոր խավերի շրջանում ուժեղացան հակապարսկական տրամադրությունները: Դրությունն առավել շիկացավ, երբ պարսիկները փորձեցին դիպչել հայերի ազգային հավատին: 449թ. պարսկական արքունիքը հատուկ հրովարտակով դիմեց «հայոց բոլոր մեծամեծերին»: Նրանց առաջարկվում էր կրոնափոխ լինել, ընդունել պարսից պաշտոնական կրոնը՝ զրադաշտականությունը: Պարսից արքունիքը չէր թաքցնում, որ իր բուն նպատակը Հայաստանն ու հարևան երկրները վերջնականապես իրեն ենթարկելն է: Պարսիկները վստահ էին, որ հայերի զրադաշտական դառնալու դեպքում նրանց կհետևեն նաև վրացիներն ու աղվանները:
Ավարայրի ճակատամարտը և դրա նշանակությունը
Ավարայր գյուղի մոտ 451 թվականի մայիսի 26-ին տեղի ունեցավ Ավարայրի ճակատամարտը: Վարդան Մամիկոնյանի հրամանով հայոց զորքը հավաքվեց Այրարատում և արագորեն շարժվեց թշնամուն ընդառաջ:
Մայիսի 25-ին հայկական բանակը մոտեցավ հակառակորդի ամրացված ճամբարին և կանգ առավ գետի ձախ ափին:
Մայիսի 26-ին Ավարայրի դաշտում հակառակորդներն ընդունեցին մարտական դրություն: Հասնելով գետին՝ պարսիկները կանգ առան, իսկ հայերն անցան այն և ամբողջ ճակատով մարտի բռնվեցին:
Երեկոյան մարտը դադարեց, և հայոց բանակը վերադարձավ իր դիրքերը: Հայերի զոհերի թիվը հասավ 1036 հոգու, մարտի դաշտում ընկան նախարարներ, հերոսաբար զոհվեց Վարդան Մամիկոնյանը:
Շատ ավելի ծանր կորուստներ կրեցին նաև պարսիկները՝ 3544 մարդ:
Պարտիզանական կռիվներ ծավալվեցին Արցախում, Տայքում և Տմորիքում: Վարդանանց պատերազմը հայոց պատմության հերոսական էջերից է: Հայոց եկեղեցին սրբացրել է Ավարայրում զոհված մարտիկներին և նրանց դասել «հայրենիքի նահատակների» շարքը:
Արքունի գործակալությունները
Թագավորական արքունիքը մի շարք գործակալությունների ցանց էր, որոնք իրականացնում էին վարչական, զինվորական, տնտեսական, դիվանագիտական և այլ գործառույթներ:
Հազարապետությունը դա պետական հարկերը, հսկում դրանց հավաքումը, ղեկավարում պետական նշանակություն ունեցող աշխատանքները՝ նոր քաղաքների ու ամրոցների կառուցում, ճանապարհների ու ջրանցքների անցկացում և այլն:
Սպարապետության գլուխ կանգնած էր սպարապետը, որի հրամանատարության տակ էին գտնվում արքունի և նախարարական ինչպես հեծյալ, այնպես էլ հետևակ ուժերը: Նա անմիջականորեն ենթարկվում էր թագավորին, որը համարվում էր երկրի զորքերի գլխավոր հրամանատարը:
Մարդպետություն գործակալությունը վերահսկում էր արքունի տիրույթները, պահպանում էր արքունի գանձերը և ապահովում երկրի ներքին կարգ ու կանոնը: Նա արքունի կանանոցի վերակացուն էր, արքայաժառանգի դայակը և թագավորի խորհրդատուն: Գործակալը, որ կրում էր հայր-մարդպետ տիտղոսը, նշանակվում էր ներքինիներից:
Թագակապ ասպետություն գործակալությունը ղեկավարում էին Բագրատունիները, որոնց պարտականությունն էր խստիվ հետևել արքունիքում պալատական արարողակարգի կատարմանը, նախարարների զբաղեցրած գահերի հերթականությանը և ունեցած պատվանշաններին:
Մեծ դատավարությունը ղեկավարում էր կաթողիկոսը, որը եկեղեցական ժողովների միջոցով կանոններ և օրենքներ էր սահմանում, հետևում դրանց անշեղ կատարմանը, լուծում էր նախարարների միջև ծագած վեճերը և միջնորդի դեր էր կատարում թագավոր-նախարարներ հարաբերություններում:
Սենեկապետությունը ղեկավարում էր արքունի դիվանը կամ գրասենյակը: Սենեկապետը թագավորի անձնական քարտուղարն էր, արքունի գրագրության կազմակերպողը, արխիվի պահապանը:
Քրիստոնեության ընդունումը որպես պետական կրոն
Քրիստոնեության ընդունումը Հայաստանում ընդունվել է քրիստոնեությունը 301 թ. Այն տարածվել է Գրիգոր Լուսավորչի և Տրդատ III Մեծի կողմից: Սկզբում, Տրդատ թագավորը չի հավատացել Գրիգոր Լուսավորիչին և գցել է Խոր Վիրապ փոսը 12 տարով: Երբ Գրիգորը այդքան ժամանակից հետո դեռ ողջ էր, թագավորը նրան հավատաց և ազատեց: Գրիգոր Լուսավորիչի, թագավորի, թագուհի և իրենց օգնականների հետ կառուցեցին Հռիփսիմյան կույսերի վկայարաններ: Ըստ Ագաթանգեղոս պատմիչի՝ Տրդատ III Մեծը քարշ է տվել ութ մեծ քար Մասիսի գագաթից և տեղադրել վկայարանների հիմքում:
Հայկական պետությունների դիցարանները
Հայկ- արտտայի հովանավոր աստված ,արարչագործ Հայա աստծո որդին, հայոց նախնի նահապետ աստված:
Վանի թագավորության դիցարան –Մհրի դուռ (Խալդյան դարպաս )
Վանի դագավորության գլխավոր երեք աստվածները — Խալդ, Շիվինի, Թեշեբա
Նոր դիցարան -Արամազդ (գլխավոր աստվածը երկնքի ու երկրի արարիչը), Անահիտ (հայոց աշխարհի փարքը հովանավորն ու պահապանը ) ,Վահագն (ռազմի և քաջության ատված),Աստղիկ մեղրագետ մշո դաշտ (սիրո գեղեցկության աստվածուհի), Նանե (մայրության և ըտանիքի պահապան դիցուհի ),Արեք-Միհր (արեգակի արթարության աստված ), Տիր (գրի և գրակնության արվեստի և գիտության արվեստի աստված ),Վանատուր (հյուրնկալության աստված)
Տրդատ 3-րդ
Տրդատ Գ Մեծը գահակալել է 250-ական թվականներ: Հայոց թագավոր Խոսրով Բ Արշակունու 272-287 որդին։Պարսկաստանի դեմ տարած հաղթանակից հետո Տրդատ արքան առաջարկում է Գրիգորին ընծա մատուցել Անահիտ դիցուհուն։ Գրիգորը հրաժարվում է կուռքին զոհ մատուցել։ Իմանալով նաև, որ Գրիգորը Խոսրով թագավորին սպանած Անակի որդին է, Տրդատը պատվիրում է նրան գցել Արտաշատի զնդանը Խոր Վիրապ, ուր Գրիգորը հրաշքով ապրում է 13 տարի։ Տրդատ Մեծը հրովարտակով կոչ է անում հպատակներին հավատարիմ մնալ հեթանոսական կրոնին և մահապատիժ է սահմանում քրիստոնյաների համար։
Մայիսի 14-19 քերականություն
Գործնական քերականություն
Մայրենի լեզու, 7-8-րդ դասարան, էջ 153, 382,383, 384
153.
382.
Պլատոնի Ատլանտիդան՝ ամենազարմանալի ու հանելուկային հանելուկային լեգենդներից մեկը, ավելի քան երկու հազար տարի հուզում է մարդկությանը: Երկուսուկես հազարամյակ շաուրնակ վեճեր են ծավալում Ատլանտիդայի՝ այդ առեղծվածային երկրի շուրջ, որտեղ հավանբար պետք է փնտրել Արևելքի և Արևմուտքի խոշորագույն քաղաքակրթությունների արմատները, սակայն այդ, հեռավոր անցյալում: Հին Եգիպտոսի պատմության առաջին հայտնի շրջանից էլ 4-5 հազարամյակ առաջ ամենինչ անեանում է անգիտության մշուշում. այդտեղ թափանցելը դեռևս անհնարին է: Օվկիանոսների ստորջրիա խորությունները նույնիսկ քսանմեկերորդ դարի նախաշեմին շաուրնակում են մնալ՝ մեր մոլորակի ամեն աթուլ ուսումնասիրված բնագավառներից, սակայն հետազոտոըթյունների շրջանակը աստիճանաբար նեցաանում է քանի որ՝ ծովային երկրաբանները ավելի ու ավելի ակտիվորեն են թափանցում այնտեղ: Գլխավորն իհարկե ,դեռ առջևում է, չնայած Ատլանտյան օվկյանոսի երկրաբանական տարեգրության որոշ էջեր արդեն ընթերցված են : Պլատոնը գրում էր, որ Ատլանտիդայի մասին լսել է իր պապից՝ Կրիտիոսից ,իսկ վերջինիս՝ «իմաստունների իմաստուն» Սոլոնից դարավոր գաղտնիքը Սոլոնին են հաղորդել Նեղոսի դելտայում գտնվոց Սաիս քաղաքի քուրմերը : Դեռևս մ.թ.ա. վեցերորդ դարում Սաիսի տաճարում պահպանված քրմական գրքերում գրառումներ են եղել մարդկության պատմության վաղեմի իրադարձություններ վերաբերյալ ,որոնց մասին Հելլադայում չգիտեին կամ գուցե մոռացել էին:Այնտեղ այնտեղ եղել են գրառումներ նաև Հերակլեսյան սյուներից այն կողմ գտնվող ատլանտների հզոր տերության ,Ջիբլարթարի նեղուց ատլանտների ու հին հելլենների միջև եղած պատերազմների ,Ատլանտիդյի կործանման մասին
Բաց մնացած շիրիմը
Կարդացի Հրաչյա Սարիբեկյան-ի 《Բաց մնացած շիրիՄ》-ի վեպից մի փոքր հատված: Երբ առաջին անգամ կարդացի, անկեղծ ասաց բան չհասկացա, բայց երկրորդ անգամ կարդալիս` մարմնովս դող անացավ: Չէ որ այդ մարդը հենց իր դիմաց կորցրեց իր պապիկին: Իմ կարծիքով այս պատմությունում խոսվում էր այն մասին, թե քանի ձեր կողքին են ձեզ հարազատ մարդիք, գնահատեք իրենց, չէ որ կյանքը անվերջ չէ, չէ որ գալու է այն օրը, երբ արդեն դուք եք դառնալու պապիկի կամ տատիկի դերում, և նրանց հաստատ հաճելի չէր լինի, որ ձեր թոռները ձեզ չայցելեն, չգան տեսնելու ձեզ, թե ոնցեք, ինչեք անում, ինչով կարող են օգնել: Չէ որ փոքր ժամանակ նրանք են ձեզ պահել, նրանքեն ձեզ պաշտպանել, երբ մայրիկը կամ հայրիկը ձեր վրա բարկացել են: Ուղղակի պետք է չմոռանալ նրանց, ում համար դուք կյանքից էլ թանկ եք:
Մայիսի 7-12 քերականությու
Գործնական քերականություն
Մայրենի լեզու, 7-8-րդ դասարան, էջ 151, 379, 380,
151.
«Ալոն» աշխարհում ամենատարածված բառերից է, դա գործածվում է հեռախոսային խոսակցությունների ժամանակ: Բայց բոլորը չէ, որ հասկանում են «ալոն» ինչ է նշանակում: Մինչև հեռախոսի գյուտն այդ բառը նավերի վրա է օգտագործվել՝ խոսափողով կանչերի ժամանակ, «ալո» նշանակում էր «լսում եմ»:
379.
380.
Մարինե Մանուկյան 