Մխիթար Սեբաստացի կրթահամալիր, Ավագ դպրոց, 12․5 դասարան
Պայմանագիրը կնքվել է հռոմեական զորավար Գնեոս Պոմպեոսի և հայոց արքա Տիգրան Մեծի միջև մ.թ.ա. 66թ.: Պայմաները՝
Ստեղծագործությունը շատ հետաքրքիր էր: Բայց մի բան կա,այդպիսի մարդիկ ուղղակի գոյություն չունեն:Այստեղ նկարագրվածէ, այսպես ասած, իդեալական մարդ, բայց հիմա նման մարդ չկա:Ճիշտ է ես այդքան էլ երկար չեմ ապրել, բայց իմ կյանքում, ումհանդիպել եմ բոլորն ունեցել թերություներ: Մարդ չի կարողուղղակի լինել իդեալական և առանց թերության: Իսկ այս ստեղծագործության մեջ հենց իդելական մարդուց էր խոսվում: Բոլորի մեջ էլ կան թերություններ, մեկի մեջ շատ, մեկի մեջ քիչ: Եսչեմ ասում իմ մեջ չկան, կան ու շատ: Իմ կարծիքով նման մարդ չկաու ոչ էլ կարող է լինել:
Հույն պատմիչ Պլուտարքոսի խոսքերով Տիգրանակերտը լի էր գանձերով և աստվածներին նվիրաբերված թանկարժեք ընծաներով, քանզի մասնավոր անձինք և մեծատոհմիկները, ցանկանալով հաճոյանալ թագավորին, միմյանց հետ մրցում էին քաղաքի շենության ու ընդարձակման համար: «…Նա այստեղ հրավիրում է հայերից լավագույններին և սպառնում էր բռնագրավել այն ամենը, ինչ իրենց հետ Տիգրանակերտ չէին տանելու»: Այսպիսով, կարճ ժամանակամիջոցում կառուցվեց մեծ ու շքեղ մի քաղաք: Քաղաքը շրջապատված է եղել 25 մետր բարձրությամբ պարիսպներով, ունեցել է անառիկ միջնաբերդ: Հետաքրքիր է, որ թագավորական պալատը կառուցվել է քաղաքից դուրս, որը շրջապատված է եղել պարտեզներով, այգիներով և որսատեղիներով: Տիգրանակերտն Արևելքի նշանավոր քաղաքներից էր, արհեստագործության, առևտրի ու մշակույթի խոշոր կենտրոն: Քաղաքն ունեցել է իր թատրոնը, որտեղ հույն դերասանները ողբերգություններ և թատերգություններ են բեմադրել:
Արտաշես 1-ը մեծապես հայտնի է նաև իր բարեփոխական և վերափոխիչ քաղաքականությամբ, որ նա իրականացրել է Մեծ Հայքի տնտեսական, վարչական, ռազմական և այլ բնագավառներում:Արտաշես 1-ի բարեփոխանակների շարքում կարևոր նշանակություն է ունեցել հողային հարաբերությունների կարգավորումը: Խնդիրն այն է, որ մեծապես սրվել էին հարաբերությունները գյուղական համայնքների և մասնավոր հողատերերի միջև:Արտաշես 1-ը զգալի ջանքեր թափեց ռազմական գործի վերակառուցման ուղղությամբ: Նա ստեղծեց կանոնավոր ու լավ զինված բանակ:
Նմանությունները
Ա․ իապետական են եղել, ունեցել են միապետ թագավոր
Բ․ համահայկական թագավորություններից են
Գ․ գործակալություններ են եղել
Տարբերություններ
Ա․ռազմական ուժով
Բ․տնտեսական
Գ․մշակութային կյանքով
Դ․ դիցարանով
Արգիշտի Ա-ն Էրեբունի բերդաքաղաքը հիմևադրել է մ.թ.ա. 782 թվականին։ Էրեբունի ամրոց, Վանի թագավորությունում։ Էրեբունի ամրոցի կառուցման թվականը համարվում է Երևան քաղաքի հիմնադրման տարեթիվը։ Ամրոցը գտնվում է այժմյան Երևանի հարավարևելյան մասի Նոր Արեշ ևՎարդաշեն թաղամասերի միջև: Պահպանվել է Արգիշտի Ա-ի սեպագիր արձանագրությունը քաղաքի հիմնադրման մասին։Էրեբունին ուրարտական խոշոր ռազմա-ստրատեգիական հենակետ էր և իր հզոր զինվորական կայազորով կոչված էր ամրապնդելու երկրի դիրքերը հյուսիսային սահմանների հատվածում, ռազմատենչ, հատկապես Ուդարի-Էտուինի ցեղախմբերի ներխուժման վտանգը կանխելու համար։ Մյուս կողմից Արարատյան հարթավայրը Էրեբունիի հետ մեկտեղ, Վանի շրջանից հետո, ուրարտական պետության երկրորդ խոշոր տնտեսական, քաղաքական ու մշակութային կենտրոնն էր։ Էրեբունիի հիմնադրման ժամանակ Վանի թագավորությունը, որպես պետություն, հասել էր տնտեսական, քաղաքական և ռազմական հզորության և գերիշխում էրԱռաջավոր Ասիայում։
Նրանց մեծագույն մասը պատկանում էր հնդեվրոպական լեզվաընտանիքին: Սկզբնապես հնդեվրոպացիների նախահայրենիքն ընդգրկել է փոքր Ասիայի արևելյան հատվածը, Հայկական լեռնաշխարհը և Իրանական սարահարթի հյուսիսարևմտյան շրջանները։Հիշյալ տարածքներում, բացի հայերի նախնիներից, ապրել են նաև ռուսների, գերմանացիների, հույների և հնդիրանակաները։ Նրանց լեզուների ամբողջությունը կազմում էր հնդեվրոպական լեզվաընտանիքը, քանի որ դրան պատկանող ժողովուրդները բնակեցնում էին Հնդկաստանից մինչև Եվրոպայի արևմուտքը ձգվող երկրների գրեթե ամբողջ տարածքը։ Հնդեվրոպական լեզուներով խոսող շատ ցեղերը ժամանակին իրենց նախահայրենիքից շարժվել են դեպի իրենց ապագա հայրենիքները։ Այնտեղ բնակվող ցեղերից ավելի ուժեղ, կենսունակ և կազմակերպված լինելով՝ նրանք տեղացիներին են փոխանցել իրենց լեզուները և, ձուլելով նրանց,կազմել են տարբեր ժողովուրդներ։Հայերը, փաստորեն, միակ հնդեվրոպական ժողովուրդն են, որը ձևավորվեց հնդեվրոպական նախահայրենիքում և հասավ 21-րդ դար։ Հետևաբար հայերը Հայկական լեռնաշխարհի տեղաբնիկ ժողովուրդ են։
Մասիսը հայ ժողովրդի սուրբ լեռն է, որին նվիրել են բազմաթիվ լեգենդներ ու ասույթներ: Ըստ ավանդության այս լեռան վրա ջրհեղեղից հետո իջել Նոյ տապանը: Այդքան հրապուրիչ Արարատը լինելով հրաբխային լեռնազանգված, ծածկված է քարացրոններով, գրեթե զուրկ է բուսական ծածկույթից: Նրա վրա չկան աղբյուրներ: Արարատյան դաշտի կողմից Մեծ Մասիսի բարձրությունը հասնում է 4300 մ-ի:Այսպիսով Հայկական լեռնաշխարհի ամենաբարձր կետը՝ Մասիս լեռն է 5165 մ:
Մարինե Մանուկյան 